Zmiana w materii przepisów chroniących życie człowieka jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania systemu prawnego ale przede wszystkim dla pokazania społeczeństwu kierunku rozwoju – ku pełnemu człowieczeństwu. Społeczeństwo winno podejmować działania zapobiegające w większym stopniu niż dotychczas wykluczeniu osób niepełnosprawnych, nie z żalu i litości nad ich losem ale przede wszystkim z powodu ich pełnej przynależności do rodzaju ludzkiego – pisze Piotr Kurcz, prawnik, ekspert Polskiego Stowarzyszenia Obrońców Człowieka.
Wyciąg z ustawy:
USTAWA z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
(…)
Art. 4a. 1.Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,
4) (utracił moc).
(…)
Należy krytycznie ocenić trzy przesłanki, w których ustawa dopuszcza przerwanie ciąży.
Pierwsza z nich – ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, mogłaby być całkowicie wykreślona, gdyż do takiej sytuacji mógłby mieć zastosowanie kontratyp stanu wyższej konieczności opisany w Kodeksie Karnym w art. 26§2. W każdym wypadku zagrożenia życia kobiety i dziecka lekarz winien czuwać, aby ani jedno ani drugie dobro prawne – życie matki i dziecka nie ucierpiało – a dopiero w sytuacji wymagającej podjęcia ostatecznej decyzji mógłby, kierując się zasadami wiedzy sztuki medycznej, dokonać wyboru, jednego życia kosztem drugiego, dając szansę temu, które ma lepsze rokowania. Należy pamiętać, że z uwagi na ogromny postęp medycyny sytuacje tak krytyczne mogą wystąpić bardzo rzadko. Zastosowanie stanu wyższej konieczności pozwala spojrzeć na życie matki jak i życie dziecka jako na dwie wartości, tak samo doniosłe.
Przesłanka druga: badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, mówi o możliwości aborcji z tzw. względów eugenicznych. Jest to po pierwsze zapis wysoce nieprecyzyjny, gdyż nie ma wykazu chorób i przypadków, w jakich ta przesłanka mogłaby się aktualizować, ponadto w samej jego treści jest mowa jedynie o dużym prawdopodobieństwie upośledzenia albo choroby. Zatem powstaje pytanie, czy jedynie prawdopodobieństwo, nawet określane jako duże, choć nie jest to pewność, pozwala pozbawić życia człowieka w prenatalnej fazie rozwoju? Wreszcie zapis ten prowadzi do braku poszanowania godności człowieka – zarówno matki jak i dziecka. Można sobie wyobrazić sytuację, w której kobieta oczekuje potomstwa i zostaje poinformowana, że dziecko może urodzić się zdeformowane lub że umrze tuż po porodzie. Proponowanie kobiecie w takiej sytuacji przerwania ciąży jest nakładaniem na nią dodatkowego cierpienia, gdyż nie dość, że dowiaduje się o tym, że jej dziecko jest poważnie chore, to jeszcze nałożone zostaną na nią psychiczne obciążenia poaborcyjne. Taka sytuacja jest często dla kobiety i jej męża ciężarem ponad siły. Są potwierdzone przypadki par małżeńskich, które w takich sytuacjach zdecydowały, że przyjmą dziecko, pozwolą mu się urodzić. Śmierć dziecka z przyczyn naturalnych i pozwolenie na to, aby rodzice i rodzina przyjęły ten ból, opłakali go i przeszli przez niego stają się dla takich rodzin bardzo cenne, wpływają często na pogłębienie relacji małżeńskich i rodzinnych, gdyż od początku przyjmowana jest prawda o tym, że człowiekiem jest się od poczęcia i każde życie ma pełną wartość i godność. Całkowitą sprzecznością wydaje się być fakt, że państwo polskie z jednej strony prowadzi politykę niesienia pomocy osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom, a z drugiej pozostawia otwarta drogę do tego, aby osoby chore i niepełnosprawne nie mogły się urodzić. W istocie ta przesłanka narusza podstawowe intuicje dotyczące człowieczeństwa i skłonności człowieka do pomocy słabszemu, do brania go w obronę. Narusza zarówno godność matki jak i dziecka.
Trzecia przesłanka – uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, narusza nie tylko godność człowieka, ale również stoi w sprzeczności z funkcją gwarancyjną i ochronną prawa karnego. Mówimy na gruncie tego zapisu przykładowo o sytuacji, w której kobieta oskarża mężczyznę o gwałt i ten mężczyzna posiada w toczącym się postępowaniu status podejrzanego. Zatem mężczyznę tego do momentu stwierdzania jego winy, chroni zasada konstytucyjna domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Przez cały czas toczącego się postępowania jego strony mogą korzystać ze wszelkich środków prawem dozwolonych dla obrony swoich praw i dochodzenia roszczeń. Tymczasem jeden podmiot w tego typu sprawach jest pozbawiony ochrony i jest mu odbierane jego podstawowe prawo, jakim jest prawo do życia. Znów wydaje się być chybionym argumentem ten, mówiący o tym, że przepis ten ma za zadanie przynieść ulgę kobiecie dotkniętej traumatycznym doświadczeniem gwałtu, w praktyce może być zupełnie inaczej, gdyż patrząc na sprawę w prawdzie o życiu człowieka, prędzej czy później kobieta zorientuje się, że to dziecko poczęte w wyniku gwałtu było niewinne. Niezrozumiała z punktu widzenia medycznego jest granica – 12 tydzień ciąży – po przekroczeniu której nie można skorzystać z tej przesłanki. Cała władza w tej materii została oddana w ręce prokuratora, który ma wydać zaświadczenie o owym uzasadnionym podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego. Można wyobrazić sobie sytuację, w której akt oskarżenia nie utrzyma się przed sądem i podejrzany – oskarżony zostanie uznany za niewinnego. Ustawodawca jednak milczy o tym, że dziecko już wówczas może być pozbawione życia.
Wniosek:
Zmiana w materii przepisów chroniących życie człowieka jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania systemu prawnego ale przede wszystkim dla pokazania społeczeństwu kierunku rozwoju – ku pełnemu człowieczeństwu. Każda decyzja kobiety zdrowej o dokonaniu przerwania ciąży bierze się z opuszczenia, cierpienia, samotności, pozostawania w trudnej sytuacji. Społeczeństwo winno podejmować działania zapobiegające w większym stopniu niż dotychczas wykluczeniu osób niepełnosprawnych, nie z żalu i litości nad ich losem ale przede wszystkim z powodu ich pełnej przynależności do rodzaju ludzkiego, pomimo kalectwa. Należy podejmować wysiłki na promowanie kultury życia i docenianie matek oczekujących potomstwa. To zadanie wydaje się problemem palącym również z punktu widzenia dramatycznych statystyk demograficznych dotyczących obecnie polski.
O kulturę życia winni zadbać również mężczyźni, którzy nawet zanim staną się ojcami powinni przyjmować pełną odpowiedzialność za swoje życie i promować postawy odpowiedzialności w życiu społecznym.
Piotr Kurcz, magister nauk prawnych