Kraków, 16 września 2015 r.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
dr Andrzej Duda
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Wiejska 10, 00-902 Warszawa

Apel o podpisanie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska

Zwracam się w szczególny sposób do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj i za jego rozwój, aby nie zapominali o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem! Św. Jan Paweł II, Zamość 12 czerwca 1999 r.

Szanowny Panie Prezydencie!

W imieniu Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Obrońców Życia Człowieka, zwracamy się do Pana o akceptację nowelizacji Prawa ochrony środowiska z dnia 5 sierpnia 2015, przyjętej ponownie przez Sejm 11 września br. po poprawkach Senatu.

Wprowadzona nowelizacja umożliwia (ale nie nakazuje) określanie przez władze samorządowe norm jakości dla paliw oraz norm emisyjnych dla urządzeń grzewczych stosowanych w gospodarstwach domowych na danym obszarze.

To właśnie domowe piece i kotły na węgiel i drewno odpowiadają za blisko połowę emisji pyłu zawieszonego (PM 2.5, PM 10), ok. 85% emisji wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych WWA i większość emisji trwałych i bardzo szkodliwych substancji z grupy dioksyn.

Poziom emisji każdej z tych substancji jest wielokrotnie większy w przypadku pieca lub prymitywnego kotła niż w przypadku nowoczesnego urządzenia, w szczególności gdy jako paliwo używane są odpady węglowe (np. muł węglowy) o bardzo dużej zawartości popiołu i chloru.

Niestety, większość obecnie używanych w Polsce kotłów węglowych to bardzo uciążliwe dla środowiska prymitywne kotły zasypowe. Brak regulacji prawnych sprawia, że pomimo znacznych zachęt finansowych, obecnie jedynie niewielka liczba osób decyduje się na wymianę tego typu urządzeń grzewczych na nowocześniejsze i czystsze źródła ciepła. W rezultacie, samorządy nie mają praktycznie żadnych narzędzi do skutecznej walki z zanieczyszczeniami generowanymi przez gospodarstwa domowe.

Szkodliwe substancje powstające w trakcie spalania w przestarzałych urządzeniach grzewczych odpadów węglowych, a nierzadko i odpadów komunalnych, są obecne nie tylko w powietrzu, którym oddychamy, ale trafiają też do gleby, wody, i żywności. Stwarza to trudne do dokładnego oszacowania, ale najprawdopodobniej bardzo duże zagrożenie dla zdrowia wszystkich mieszkańców naszego kraju.

Jednak to głównie dzieci w okresie prenatalnym i noworodki są dużo bardziej niż dorośli narażone na wpływ różnych szkodliwych substancji obecnych w środowisku, w tym także WWA, ich pochodnych oraz związków z grupy dioksyn. Warto podkreślić, że szkodliwe substancje mogą z łatwością przenikać poprzez barierę łożyskowo-naczyniową, negatywnie oddziałując na nienarodzone dziecko.

Istnieją liczne dowody na związek między wyższym poziomem ekspozycji ciężarnych matek na zanieczyszczenie powietrza, a wyższym prawdopodobieństwem poronienia, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, wcześniactwa i niskiej wagi urodzeniowej noworodków. Warto zaznaczyć, że niska waga urodzeniowa i wcześniactwo mogą rzutować na zdrowie człowieka w ciągu całego życia, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia różnych zaburzeń zdrowotnych.

Badania wykonane między innymi w Krakowie pokazują, że szczególnie wrażliwy na toksyny środowiskowe jest rozwijający się układ nerwowy. Dzieci matek narażonych na wyższe stężenia zanieczyszczeń mają znacząco niższy iloraz inteligencji.

Poza deficytami rozwoju intelektualnego, innymi skutkami podwyższonej ekspozycji na zanieczyszczenia badanych w Krakowie kobiet była zmniejszona waga urodzeniowa, długość ciała i obwód głowy noworodków. Wyższe narażenie matek na zanieczyszczenia powietrza przekłada się również na gorsze funkcjonowanie układu oddechowego oraz na znacznie częstsze infekcje oskrzeli i płuc, szczególnie wśród dzieci astmatycznych.

Szczególnie niebezpiecznymi substancjami powstającymi przy spalaniu odpadów węglowych oraz odpadów komunalnych są dioksyny, czyli polichlorowane dibenzodioksany i dibenzofurany. Związki te są szkodliwe już w tak małych dawkach, że często określa się je jako najbardziej szkodliwe substancje wytworzone przez człowieka. Dioksyny kumulują się zarówno w organizmie ludzkim, jak i w środowisku.

Przewlekła ekspozycja nawet na niskie ilości związków z grupy dioksyn może mieć bardzo poważne skutki zdrowotne. Dioksyny należą do grupy związków zaburzających u człowieka gospodarkę hormonalną, wpływając m. in. na poziom hormonów tarczycy i hormonów płciowych. Zaburzenie poziomu tych hormonów u ciężarnej matki bardzo negatywnie rzutuje na jej potomstwo, wpływając m. in. na rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego i układu hormonalnego dziecka.

Poza rakotwórczym charakterem dioksyn, pokazano także związek między wyższą ekspozycją na te substancje, a niższą płodnością (a w konsekwencji nawet bezpłodnością) zarówno mężczyzn, jak i u kobiet. Badania wskazują również na istotny związek między narażeniem na dioksyny, a prawdopodobieństwem wystąpienia endometriozy.

Zanieczyszczenie powietrza niesie więc ze sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, w szczególności dla zdrowia i życia dzieci, i to już od momentu poczęcia. Problem ten jest szczególnie nasilony w Polsce, jednym z najbardziej zanieczyszczonych państw europejskich. Dlatego też apelujemy do Pana Prezydenta o podpisanie nowelizacji Prawa ochrony środowiska i naprawienie w ten sposób wieloletnich zaniedbań w dziedzinie ochrony życia i zdrowia ludzkiego.

Za Zarząd

dr inż. Antoni Zięba, prezes
Katarzyna Urban, sekretarz